Wścieklizna jest jedną z najstarszych i najgroźniejszych chorób znanych ludzkości. Wywołana przez wirus należący do rodziny Rhabdoviridae, atakuje układ nerwowy zwierząt, w tym psów, oraz ludzi, co czyni ją zoonozą – chorobą przenoszoną między gatunkami. Mimo postępu medycyny weterynaryjnej i ludzkiej, wścieklizna nadal stanowi poważne zagrożenie, zwłaszcza w regionach, gdzie szczepienia psów nie są powszechnie stosowane. W tym artykule omówimy, jak wirus wścieklizny działa, jakie objawy można zaobserwować u psów, jak wygląda proces leczenia, oraz dlaczego prewencja w postaci szczepień jest kluczowa w walce z tą chorobą.

Jak dochodzi do zakażenia wścieklizną?

Wścieklizna przenoszona jest głównie przez ugryzienie zarażonego zwierzęcia, gdy wirus zawarty w ślinie wnika do ciała przez ranę. Wirus ten atakuje układ nerwowy, poruszając się wzdłuż nerwów w kierunku mózgu. Po dotarciu do mózgu, wirus wywołuje zmiany w zachowaniu, które mogą prowadzić do agresji, dezorientacji oraz innych nietypowych zachowań. Warto zaznaczyć, że wścieklizna może również przenosić się przez kontakt śliny z błonami śluzowymi, na przykład oczu, jamy ustnej czy nosa.

Głównymi nosicielami wścieklizny są dzikie zwierzęta, takie jak lisy, nietoperze, kojoty czy szopy, ale w niektórych regionach świata, w szczególności w Azji i Afryce, znaczącym źródłem infekcji są także bezdomne psy.

Objawy wścieklizny u psów

Pierwsze objawy wścieklizny u psa mogą być trudne do zauważenia, ponieważ mogą przypominać inne schorzenia lub być bardzo subtelne. Okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do wystąpienia objawów, trwa zazwyczaj od 1 do 3 miesięcy, choć w niektórych przypadkach może się wydłużyć do roku.

Wścieklizna przechodzi przez kilka faz. W fazie prodromalnej, która trwa od 2 do 3 dni, zwierzę staje się bardziej niespokojne, nadwrażliwe i może wykazywać zmiany w zachowaniu. Następnie pojawia się faza szałowa (furyczna), w której pies staje się agresywny, może atakować inne zwierzęta, ludzi, a nawet przedmioty. Dochodzi także do nadmiernego ślinienia się oraz problemów z przełykaniem, co jest wynikiem porażenia mięśni gardła. W fazie końcowej, zwanej fazą porażenną, pies staje się apatyczny, dochodzi do paraliżu kończyn, a ostatecznie do śpiączki i śmierci.

OBJAWY

• Niespokojne zachowanie i nadwrażliwość (faza prodromalna)
• Zmiany w zachowaniu (nietypowa agresja lub strach)
• Nadmierne ślinienie się
• Trudności z przełykaniem (paraliż mięśni gardła)
• Agresywne ataki na inne zwierzęta, ludzi lub przedmioty (faza szałowa)
• Dezorientacja i dezorientacja przestrzenna
• Apatia i osłabienie (faza porażenna)
• Paraliż kończyn
• Śpiączka, prowadząca do śmierci

Leczenie i postępowanie

Niestety, gdy już u psa pojawią się objawy wścieklizny, choroba jest niemal zawsze śmiertelna. Brak jest skutecznego leczenia w późnym stadium choroby, dlatego najważniejszym krokiem w zwalczaniu wścieklizny jest prewencja.

Jeśli istnieje podejrzenie, że pies mógł zostać ugryziony przez zarażone zwierzę, należy natychmiast udać się do weterynarza. W przypadku kontaktu z potencjalnie zakażonym zwierzęciem, można zastosować surowicę przeciwko wściekliźnie, ale musi ona zostać podana jak najszybciej po ekspozycji na wirusa. W razie ugryzienia człowieka przez psa, który wykazuje objawy wścieklizny, konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań profilaktycznych, takich jak podanie szczepionki przeciwwirusowej oraz serii zastrzyków ochronnych.

Prewencja: szczepienia i odpowiedzialność

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania wściekliźnie jest regularne szczepienie psów. Szczepienia przeciwko wściekliźnie są obowiązkowe w wielu krajach, a ich celem jest nie tylko ochrona psa, ale także zapewnienie bezpieczeństwa społeczności ludzkiej. Jednorazowe szczepienie nie zapewnia jednak dożywotniej odporności – co kilka lat konieczne są szczepienia przypominające, aby utrzymać ochronę.

Właściciele psów powinni również zadbać o to, aby ich zwierzęta były trzymane w kontrolowanym środowisku, zwłaszcza na obszarach, gdzie istnieje ryzyko kontaktu z dzikimi zwierzętami. W razie wątpliwości co do stanu zdrowia psa, należy niezwłocznie skontaktować się z weterynarzem.

Znaczenie edukacji

Edukacja na temat wścieklizny, jej objawów oraz konieczności szczepień jest kluczowa w walce z tą chorobą. W krajach rozwijających się, gdzie wścieklizna nadal stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, kampanie edukacyjne oraz programy szczepień mają na celu zmniejszenie liczby przypadków zakażeń. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) oraz inne organizacje międzynarodowe prowadzą inicjatywy, które mają na celu zwiększenie świadomości na temat wścieklizny i wspieranie programów masowych szczepień zwierząt.

Podsumowanie

Wścieklizna u psów to poważne zagrożenie zarówno dla zwierząt, jak i ludzi. Chociaż leczenie choroby w zaawansowanym stadium jest niemożliwe, to jednak skuteczna prewencja w postaci szczepień i edukacji może uratować życie. Właściciele psów muszą być świadomi ryzyka, jakie niesie ze sobą wścieklizna, i regularnie szczepić swoje zwierzęta. W ten sposób można ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa i chronić zdrowie publiczne.